“Mexico is een verscheurd land. De ene helft van de mensen is bang, de andere helft is woedend.
… Jullie, rijkelui, zijn de bangeriken. Bang om jullie juwelen kwijt te raken.
… Wij, wij leven met woede, altijd maar woede.”
José Cuauhtemoc (JC) zit een gevangenisstraf van vijftig jaar uit voor moord op zijn vader Ceferino. Deze man van Indiaanse origine heeft zich als kansloze opgewerkt tot een gewaardeerd geleerde en politicus die aandacht vraagt voor zijn volk en compensatie van geroofd land en goed nastreeft. Hij is meedogenloos in de opvoeding van zijn drie kinderen: in alles moeten zij de beste zijn.
“Je wilde ons voorbereiden op de strijd tegen het racisme, tegen de armoede, tegen het onrecht. ‘Het ware gevecht begint ermee dat je een dikke huid krijgt,’ hield je ons voor.”
De ‘supermacho’ mishandelt zijn kinderen fysiek en psychisch. De oudste zoon probeert zoveel als mogelijk in het gareel te lopen. Dochterlief houdt zich vooral schuil en verliest zich – na de dood van Ceferino – in alcohol en promiscuïteit. De middelste, JC, pikt het niet en komt in opstand tegen zijn vader. Uiteindelijk vermoordt hij de inmiddels weerloze man.
De tweede verhaallijn is die van Marina, een succesvolle danseres en choreografe; miljonair bovendien. Als een goede vriend het voor elkaar krijgt een ultramodern cultureel centrum in de gevangenis te realiseren, vraagt hij of Marina er met haar gezelschap wil optreden. Zij staat bekend om haar gedurfde performances. Het valt te bezien of dat zo’n goed idee is. Uiteindelijk pakt zij de handschoen op. Ook gaat zij helpen bij workshops, waarin een selecte groep gevangenen de kans krijgt hun emoties van zich af te leren schrijven. Daar ontmoet zij JC, een knappe verschijning die zich bovenmatig weet uit te drukken en getuigt van een bijzondere intelligentie. Als een blok valt ze voor hem. De aantrekkingskracht is wederzijds.
Ondanks dat Marina zielsveel van haar man en kinderen houdt, zet ze alles op het spel om JC te kunnen ontmoeten. Daarbij schroomt zij niet van haar faam en geld gebruik te maken om bepaalde privileges, ook voor JC, te regelen. Ze beseft dat zij hiermee alles op het spel zet: haar gezin, haar reputatie, haar glorieuze toekomst. Tegen beter weten in besluit ook JC dat hij koste wat kost bij haar wil zijn. Ooit zal hij uit de best bewaakte gevangenis van Mexico ontsnappen.
“Met elk orgasme werd ik herinnerd aan de reden waarom ik met hem mee was gegaan: om los te breken uit de uitdijende kalklaag, uit die verstening van binnen, waardoor ik mezelf niet meer herkende. Elke genotstrilling, elke vezel van mijn lichaam, elk kiertje dat werd verkend door JC’s mond, tong en vingers voerde me naar de kern van het leven, van MIJN leven.”
Marina weet te regelen dat zij met JC een aantal nachten kan doorbrengen in een luxe suite in de gevangenis, tegen een exorbitant bedrag. Daar laat hij haar alle hoeken en (ook lichamelijke) gaten van de kamer zien. Meermaals schrijft Marina dat zij verliefd is, dat JC de liefde van haar leven is. Als lezer komt dat ongeloofwaardig over. Het is alsof er een watermerk op deze pagina’s is gebruikt dat in kapitalen ONVERZADIGBARE LUST uitstraalt. Dat hadden gerust dertig pagina’s minder mogen zijn, dan begrijpt de lezer het ook wel. Maar ‘liefde’?
Arriaga hinkt met deze maatschappijkritische roman op twee gedachten: enerzijds vraagt hij aandacht voor de alom aanwezige corruptie in het land, anderzijds laat hij de ‘oprechte’ Marina misbruik maken van dat gegeven door via omkoping te krijgen wat zij wil. Terloops vlecht Arriaga de rol van de CIA in de oorlogen tussen Mexicaanse drugskartels door het verhaal, evenals het gegeven dat de politiek stabiliteit slechts gedijt dankzij zo’n machtig kartel.
De stijl van Het vuur redden is verrassend: in typmachineletters zijn verhalen opgenomen die gevangenen tijdens hun schrijfworkshops hebben opgetekend. Vaak staat erin waarom zij zijn veroordeeld, altijd wordt afgesloten met volledige naam en strafmaat. Het eigenlijke verhaal is opgenomen in romein, de ervaringen van JC’s jeugd worden in beeld gebracht via cursieve intermezzi geschreven door de oudere broer van JC. Het vuur redden is een boeiend verhaal, al is het niet altijd even geloofwaardig. Om kennis te maken met Arriaga kun je wellicht beter met zijn roman De ontembare beginnen.